1. Là người con sống tại Hà Nội, Kỉ lục gia Đào Xuân Tình sớm sở hữu một sở thích, một đam mê có phần cao nhã, sang trọng, thậm chí sang chảnh. Đó là sự yêu thích đặc biệt, sự đam mê lạ lùng đối với những chiếc xe đạp Peugeot cổ điển của Pháp.
Hình ảnh những thiếu nữ với tà áo dài tha thướt trên những chiếc xe đạp Peugeot lăn bánh chầm chậm trên các con phố Hà Nội vào những năm 70 của thế kỉ trước… đã in đậm, khắc sâu vào tâm trí ông, từ khi ông còn là một cậu học sinh trung học. Nét quyến rũ và lịch lãm, kiểu dáng sang trọng và tinh tế của xe đạp Peugeot được coi như biểu tượng về sự sáng tạo, về cái đẹp của nền văn hoá, văn minh Pháp một thời, đã chinh phục trái tim, cảm xúc của ông, hình thành sự đam mê lạ lùng trong ông. Niềm đam mê ấy được nuôi dưỡng qua thời gian, năm tháng, như ngấm vào máu thịt ông, như một ngọn lửa âm ỉ cháy, để rồi đến khoảng những năm 2000, thôi thúc bước chân ông đi kiếm tìm đó đây, mua lại, gom lại, sưu tập những chiếc xe mơ ước ấy.
Ông tìm đến khắp các ngõ ngách của phố phường Hà Nội, lùng mua xe đạp Peugeot cổ (do những người Việt hồi hương từ Thái Lan, Tân Đảo mang về, những gia đình có người nhà bên Pháp gửi về, và từ nhiều nguồn khác nữa). Ông nhờ người Việt sống ở Pháp tìm mua giúp, rồi chuyển về Việt Nam. Ông còn trực tiếp lặn lội đến Pháp và mấy quốc gia châu Âu kiếm tìm, mua lại những chiếc xe còn ẩn tàng, ẩn khuất trong nhà dân.
Ngày qua tháng lại, thời gian, tiền bạc, sự đam mê, tâm huyết, sự kiên trì, kiên nhẫn… đã mang lại cho ông bộ sưu tập xe đạp Peugeot cổ sản xuất tại Cộng hoà Pháp, khá độc đáo, phong phú, đa dạng, với số lượng đáng ngạc nhiên, khoảng gần 300 chiếc. Hiện tại, bộ sưu tập trong mơ này được trưng bày trong một không gian sang trọng, lộng lẫy sắc màu ở ngôi biệt thự cao cấp của gia đình ông tại khu nghỉ dưỡng Flamingo Đại Lải.
Hữu xạ tự nhiên hương. Những cố gắng và thành quả của ông đã được ghi nhận, được vinh danh xứng đáng. Năm 2018, Kỉ lục gia Đào Xuân Tình được Tổ chức Kỉ lục Việt Nam và Tổ chức Kỉ lục châu Á công nhận là “Người sở hữu bộ sưu tập xe đạp Peugeot cổ có số lượng nhiều nhất”. Một năm sau, ngày 9 - 9 - 2019, bộ sưu tập của Đào Xuân Tình được Liên minh Kỉ lục thế giới công nhận là “Bộ sưu tập xe đạp Peugeot sản xuất tại Cộng hoà Pháp có số lượng nhiều nhất thế giới”. Mặc nhiên, Đào Xuân Tình trở thành không chỉ “Kỉ lục gia Việt Nam”, “Kỉ lục gia châu Á” mà còn là “Kỉ lục gia Thế giới” về lĩnh vực này.
2. Hiện tại, nơi trưng bày bộ sưu tập độc đáo này của Kỉ lục gia Đào Xuân Tình được coi như một bảo tàng tư nhân hiếm lạ và hấp dẫn. Hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng, nhiều đoàn khách ta có, ngoại quốc có, dập dìu tìm đến để chiêm ngưỡng, thưởng lãm vẻ đẹp vĩnh hằng của những chiếc xe đạp Peugeot cổ, từng được mệnh danh là “ông hoàng đường phố” một thời. Xe đạp Peugeot không chỉ là phương tiện đi lại mà còn là một tác phẩm nghệ thuật. Đến thăm bảo tàng, khách có nhiều cảm nhận, nhiều ngẫm ngợi, liên tưởng khác nhau.
Những chiếc xe đạp Peugeot cổ này nhuốm màu thời gian, là hình ảnh hiện hữu và sinh động của thời gian. Có người bảo nó là lời thì thầm của kí ức, của văn hoá và của châu Âu cổ điển đang hồi sinh giữa đời sống hiện đại. Có người lại bảo đến thăm bảo tàng, có cảm giác vừa hoài niệm, vừa thi vị, được sống sâu, sống kĩ, sống chậm lại giữa một thế giới đang sống nhanh, sống vội vã ở ngoài kia. Do đó, bảo tàng này, bộ sưu tập này dường như chủ yếu thích hợp với lớp người từng sống trong những thập niên hoàng kim của chiếc xe đạp Peugeot cổ, lớp người yêu thích những giá trị cổ điển đã được thử thách qua thời gian, lớp người sống có chiều sâu văn hoá và giàu trải nghiệm.
Hoá ra không hoàn toàn như thế. Nhiều bạn trẻ cũng yêu thích, cũng đắm đuối với bộ sưu tập độc đáo này. Bởi vì, nhiều bạn trẻ cũng là những người yêu cái đẹp, ưa thích sự trang nhã, tao nhã, thanh thoát, thanh lịch, phóng khoáng và lãng mạn. Họ còn tìm thấy ở đây sự kết nối thế hệ mình với những thế hệ đi trước. Đó là sự “gặp gỡ”, sự đồng điệu giữa các thế hệ về gu thẩm mĩ, về nền tảng văn hoá và chiều sâu tinh thần.
Trong không gian trưng bày này, chủ nhân của bảo tàng - Kỉ lục gia Đào Xuân Tình cầu kì, tinh tế, khéo léo trong việc sắp đặt, bài trí. Ông coi mỗi chiếc xe đạp không chỉ là một vật dụng, mà là một “sinh thể” có đời sống tình cảm, có tâm hồn, cảm xúc. Ông dành cho những chiếc xe này một tình yêu tha thiết, sâu đằm. Cạnh đó, mỗi chiếc xe thường mang trong mình những câu chuyện, những kí ức, những giá trị tinh thần phong phú. Ông hào hứng, say sưa chia sẻ, kể lại những câu chuyện hấp dẫn gắn liền với chúng. Ông chọn lựa, sắp xếp những chiếc xe đạp cùng “giới tính” (xe nữ - nữ, xe nam - nam), cùng “năm sinh” (năm sản xuất), cùng đời xe, cùng thế hệ, cùng màu sơn… Thú vị nhất là những chiếc xe được xếp theo “cặp đôi” lãng mạn và trữ tình. Xe nam và xe nữ đặt cạnh nhau thể hiện rõ “nam tính” và “nữ tính”. Xe nam với ba gióng khung hình tam giác gợi ý niệm khoẻ khoắn, cường tráng, chắc nịch. Xe nữ với dáng khung võng nhẹ gợi cảm giác mềm mại, duyên dáng, nhẹ nhàng, thanh thoát. Cặp đôi này đặt cạnh nhau, đứng bên nhau, bổ sung cho nhau, tạo cảm giác hài hoà, đẹp mắt. Cách sắp xếp, bài trí bộ sưu tập trong không gian trưng bày như vậy khiến bảo tàng trở nên hấp dẫn, sinh động, bắt mắt, giàu sức gợi, giàu ý nghĩa.
Chủ nhân bảo tàng - Kỉ lục gia Đào Xuân Tình còn tạo cho khách thăm bảo tàng cơ hội được trực tiếp trải nghiệm ngồi trên những chiếc xe đạp Peugeot này, đạp nhẹ, lướt đi chầm chậm trên quãng đường nội khu trước toà nhà. Sự trải nghiệm nhẹ nhàng, vui vẻ này gắn với quan niệm: Xe phải ở trạng thái vận hành, phải “sống”, phải lăn bánh trên đường, thì mới thấy vẻ đẹp sinh động của nó, mới thấy được cái “hồn” của nó. Giống như con diều gấp đôi cánh khô bất lực ở trên tường, thì chưa phải là diều. Phải bay bổng, bay cao, chao lượn trên khoảng không tự do, cao vợi…, mới là con diều tràn đầy sức sống.
Những người giàu có về tâm hồn và sự lãng mạn thì bảo: Khi đạp một chiếc xe Peugeot cổ, ta đạp cùng kí ức về những năm tháng chưa xa. Vòng quay chầm chậm của bánh xe là vòng quay của thời gian. Xe đạp Peugeot không mang lại tốc độ, mà mang lại những khoảnh khắc thơ thới êm trôi. Người ta không chỉ đi, mà thưởng thức từng vòng bánh xe chậm rãi lăn qua thời gian, sống cùng thời gian xa lắc…
Thật tuyệt vời! Khi đến thăm bảo tàng, tôi cũng vinh hạnh được Kỉ lục gia Đào Xuân Tình cho trực tiếp trải nghiệm ngồi trên những chiếc xe này, và lâng lâng thụ hưởng những cảm giác, cảm xúc kì diệu như vậy.
3. Tiếp xúc với Kỉ lục gia Đào Xuân Tình, biết được hành trình gian nan kiếm tìm vẻ đẹp đã khuất lấp của những chiếc xe đạp Peugeot cổ trong trải dài thời gian và trải rộng không gian… của ông, được thăm nơi trưng bày bộ sưu tập độc đáo và ấn tượng của ông, tôi ngẫm ngợi hoài về sự đam mê của ông - một đam mê lạ lùng không dễ lí giải.
Đam mê là trạng thái ham thích, say mê…, là nguồn năng lượng nội tại mãnh liệt thúc đẩy một người làm một việc gì đó không biết mệt mỏi. Đam mê là tiếng gọi từ bên trong của một người, là khi con tim lên tiếng và lí trí không thể ngăn cản. Người đam mê có cảm giác “được là chính mình” khi làm việc đó. Đam mê có gì bí ẩn, vừa như thiên phú, bẩm sinh, lại vừa do qua thực tế, qua trải nghiệm mà được khơi dậy, được hình thành. Đam mê tạo động lực mạnh mẽ, giúp vượt qua khó khăn, đánh thức sự sáng tạo và tiềm năng cá nhân. Người đam mê với ý chí và nghị lực, sự kiên trì và bền bỉ, sự dấn thân… có tác dụng truyền cảm hứng cho người khác, có tác dụng lan toả mạnh mẽ…
Ở một mức độ nào đó, Kỉ lục gia Đào Xuân Tình là một con người như thế! Đam mê của ông là đam mê tích cực, đam mê tỉnh thức, hài hoà, cân bằng, có giới hạn, biết điều chỉnh, là đam mê gắn với giá trị sống sâu sắc, đam mê hoà vào dòng chảy của cộng đồng…
Cái giới hạn dễ thấy trong đam mê của Kỉ lục gia Đào Xuân Tình là giới hạn ở việc sưu tập các cổ vật, mà ở đây là các dòng xe đạp Peugeot cổ của Pháp. Đó là đam mê mang chiều sâu, không chỉ về vật chất mà còn về tinh thần, về văn hoá và lịch sử. Đó là hành trình đi ngược thời gian để làm sống lại những giá trị, neo giữ lại những tinh tuý của một thời. Mỗi chiếc xe đạp Peugeot cổ là một mảnh kí ức. Chúng từng gắn bó với nhiều người, qua bao đổi thay vơi đầy nhân thế, gắn với những câu chuyện đời thường thú vị, nhiều ý nghĩa. Có cảm giác Kỉ lục gia Đào Xuân Tình yêu xe đạp Peugeot cổ với tinh thần thưởng lãm hơn là sở hữu, lắng nghe vẻ đẹp sâu xa ẩn chứa trong từng “sinh thể” này. Vì vậy, hành trình sưu tập những chiếc xe đạp Peugeot cổ của ông, có thể nói là “hành trình tìm kiếm Cái Đẹp”.
Vẻ đẹp của xe đạp Peugeot cổ là sự kết hợp giữa thẩm mĩ cổ điển Pháp và sự tinh tế trong từng chi tiết. Khung xe mảnh mai nhưng khoẻ khoắn, mang lại cảm giác nhẹ nhàng nhưng mạnh mẽ. Màu sơn xanh rêu, xanh ngọc, xanh cô-ban, màu đồng cháy, đỏ booc-đô hoặc trắng ngà, phủ lớp bóng nhẹ, nền nã và ưa nhìn. Ghi-đông, càng xe, yên xe… là những đường cong mềm mại, duyên dáng. Vành nhôm bóng bẩy, điểm hoa dâu nhẹ nhàng, vui mắt. Nan hoa lớp lớp xếp dày đều đặn. Bánh xe mỏng mảnh, thon gọn, gợi cảm giác nhẹ nhàng trong từng vòng quay. Chuông xe đổ tiếng “ting ting” trong trẻo, nhỏ nhẹ, êm tai. Chắn bùn, gác-ba-ga… uốn lượn mềm mại theo khung xe. Kiểu dáng của xe cân đối, hài hoà, thanh thoát…
Điều này lí giải phần nào tình yêu như “tát mãi không cạn, gọi mãi không cùng” mà Kỉ lục gia Đào Xuân Tình dành cho những chiếc xe đạp Peugeot cổ điển. Tình yêu này có căn nguyên sâu xa, đó là tình yêu, là mối thiện cảm đặc biệt mà ông dành cho nền văn hoá, văn minh Pháp ở một thời chưa xa, nhất là đối với những sản phẩm công nghệ sáng tạo, giàu thẩm mĩ đến từ nước Pháp. Phải là người giàu có về tâm hồn, sự đồng điệu về gu thẩm mĩ mới hấp thụ, thẩm thấu, cảm nhận được những gì là hồn cốt, là tinh hoa văn hoá Pháp, và mới chuyển hoá được thành những việc làm cụ thể, tạo dựng được một sự nghiệp theo tinh thần nói trên.
Kỉ lục gia Đào Xuân Tình là một con người như thế!
Với Kỉ lục gia Đào Xuân Tình, sưu tập xe đạp Peugeot cổ không chỉ là thú vui hoài cổ, không chỉ là “Được làm việc, được đam mê và được trải nghiệm” như ông thường tâm niệm, thường nói tới, mà còn thể hiện một triết lí sống: Sống chậm, sống sâu, sống có gu, để “sự sống chẳng bao giờ chán nản” (1).
Với Kỉ lục gia Đào Xuân Tình, sưu tập xe đạp Peugeot cổ không chỉ là thú chơi, mà là một nghi thức, một cuộc hành hương về miền kí ức xa xăm, về cõi tinh thần thiêng liêng, huyền ảo.
Dòng đời chảy trôi, thời gian vô chung vô thuỷ. Bên bộ sưu tập lộng lẫy sắc màu, Kỉ lục gia Đào Xuân Tình luôn rạng ngời hạnh phúc với sự lựa chọn của mình, với con đường mà mình đã dấn bước, dấn thân.
Tiến sĩ Lê Hữu Tỉnh, nguyên Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục
